Ergun Kağıtçıbaşı ‘Bursa’nın Ekonomi Tarihi’

Ergun Kağıtçıbaşı
BTSO Eski Genel Sekreteri, hukuk mezunu, 33 yıl BTSO’da çalışmış
Kitabı ‘Bursa’nın Ekonomi Tarihi’ 1.cilt; fetihten 19.yya
2.ciltte: 19.yy, cumhuriyetin ilanı ile yeni bir burjuva sınıfı yaratılması
3. ciltte: Osmanlı Başkenti nasıl oldu da bugünkü Bursa oldu…
Osmanlılar yarı göçebe bir yaşamdalarken Bithynia’ya…
Kısmen yarı göçebe bir düzenden yerleşik bir düzene geçiyorlar. Askeri, siyasi ve idari düzenlerini Bursa’da kuruyorlar çok kısa bir sürede 36 medrese inşa ediyorlar.
Padişahlar şehir surları içerisinde yaşamayı Kabul etmeyip, şehri büyütüyorlar.
Bursa Mukaddes sayılır. Bu yüzden Bursa’ya gömülmeyi isterler. Baba ocağı.
Kozmopolit bir şehir oluyor zamanla Bursa. Yerleşik Florasnsalı var Bursa’da, Rum, Ermeni, Arap, Cenevizli, İtalyan..
Fernand Braudel: zamanının en gelişmiş ticaret merkezi diye bahseder Bursa’dan…
Anatolia, Splendid, Olympos otelleri….
Mudanya’daki limandan İstanbul’a mal taşınan önemli bir ticaret alanı(deniz arkeolojisi?)
Kervan Ticareti: 300 at ve deveden oluşan kervanlar. Tebriz(İran)dan ipek ve baharat…
Erzurum, Konya, Denizli, bursa anayol…
120 ton ipek; Emir Han’a geliyor -36 tonu Bursa’da kalıyor…
15yy’da 1000 dokuma tezgahı var Bursa’da.
İpek ticareti kervansary mimarisini doğuruyor.
Ludre taşı; 176 dirhem ağırlığında
Sultan Orhan Cenevizlilere Anadolu topraklarında ticaret yapma izni veriyor.
1850lerde İngilizler(Levanten: ecnebilerin yarı Müslümanlarla evlenmesiyle oluşan bir sınıf; levant-doğu, Levanten; doğu ticareti)
Çok gelişmiş bir yol ağının olması; 176 Müslüman, 9 Hıristiyan,7 ermeni,6 Yahudi mahallesi…
Y.Sultan Selim Şah İsmail ile savaşı gündemine alınca Tebriz’den Bursa’ya gelen ipeğe İtalya şerh koyuyor. İran’dan ipek alınamıyor3 25-30 yıl ipek yasağı. Bursa dut ağacı dikimine başlıyor. 1000 tezgâh için… sonra Süleyman yasağı kaldırıyor, bu savaşın ekonomik bir savaş olmadığına karar verip.
Ham madde pazarındaki zorluklar…
Avrupa’daki para devrimi(değerli madenler, altın, gümüş. amerikanın keşfedilmesiyle, İspanyol gemicileri 56 kalyon altın ve gümüşü avrupaya sokuyorlar ve enflasyon yaşanıyor. buna para devrimi deniyor. Bu sırada hammadde fiyatları işlenmiş ürünlerin fiyatları kadar artmıyor. hammadde üreticisi olan Bursa ucuza satıp pahalıya almaya başlıyor,ekonomisi kötüleşiyor…)ve teknolojideki gelişmeler…
Osmanlılar çok liberal oldukları için mi kendi ekonomilerini koruma mekanizması geliştiremiyorlar?
15.yyda Braudel’e göre en gelişmiş ticaret merkezi
16 yy’da gerileme dönemi(dokuma ürünü satan yani katma değerini kumaştan kazanan bursa merkez ekonomisi olmaktan çıkarak çevre ekonomisi haline yani hammadde üreticisi olma durumuna geliyor)
17.yy’da dut ağaçları verimli olup, ipekçilikten para kazanılmaya başlanıyor. Şah İsmail ve F.S.Mehmet’in gardolaplarında(galiba Leningrad müzesinde örnekleri var galiba- http://www.hermitagemuseum.org/html_En/03/hm3_5_5_5.html) Bursa ipeklisi elbiseler var. Teknoşojide geri bu sırada bursa…
18.yy’da uyum çabaları, kapitalizm öncesi olayları, pazara üretim yapan çiftlikler; süthaneler, değirmenler…
19.yy başlarında hala endüstri öncesi bir toplum…
19yy. İkinci yarısında makineleşme, sanayileşme. Buharlı flatür tesisleri ile ilk defa bu tesislerde kadın işçiler çalışmaya başlamıştır. Zorlama, angarya ve hatı dışında ücretli çalışmaya başlamıştır kadınlar. Fabrika mimarisi, 1856 Fabrika-i Humayün- Saltanat Fabrikası…
Osmanlılar ticareti belirli bir fiziki zemine oturtmak istemişler, buna ihtiyaç hissetmişler ki vergi alınması vb. için “hanlar”
Çok liberal; dünya ticaret normlarına uymak adına kendi ticaretini korumamayı göze alan…
Toprakta mülkiyet yok ama hanlar sosyal devlet anlayışına çok yakın. Pirinç hanı,un kapanı vs. gibi ürüne özgü hanlar.Bursa’nın ihtiyacından fazlası satılıyor dışarıya…
Henry Prienne: hiçbir uygarlıkta kent yaşamı ticaret ve ekonomiden bağımsız olarak gelişemez der.
Bursa’nın işgali-Kurtuluş Savaşı-Cumhuriyetin ilanı-yokluklar…
Cumhuriyetin ilanından önce çok fazla yabancı sermaye varken, fabrikalar el değiştiriyor.
Burjuva… eşraf..
1923teki ekonomik tablo: milli gelir 517 milyon dolar, kişi başına düşen milli gelir 47.5 dolar, 13000 telefon, gayrisafimillihasıla içinde sanayinin pay %10. İhracat 57 milyon dolar, ithalat 87 milyon dolar. 3000 üniversite öğrencisi…
İpekiş, merinos, yılmaz ipek, ihsan celal antel konserve fabrikası, ipeker gibi fabrikalar….
Özellikle 1960’dan sonra 7 önemli sebepten dolayı yetişimiş iş gücü, coğrafi konum vb. ve 1965’ten sonra toplumsal değişiklikler
1. 1973-78 arasındaki 5 yıllık kalkınma planında sanayi!
2. Dünya elektronik teknolojiye geçtiği için tekstili bırakmış, Bursa’da bu boşluğa talip olmuş.
3. Devletin sanayicilere getirdiği teşvikler…
İthal ikamesi; hammaddeyi devlet veriyor. rekabet edecek ithalatçı firmaların pazara girmelerine izin verilmiyor. & Marshall yardımıyla Rusya’dan uzaklaştırılıyoruz vs.
Liberal Sistem; gümrük kapıları açılmış, kalite yükselmiş…
1960’larda organize sanayi bölgesi kurma fikri.. OSB’nin gelişmesi Bursa için yeni bir odak noktası oluşturmuş. Artık Atatürk caddesi değil merkez…; batıya ve k.batıya doğru gelişme; büyük bir ekse değişmesi. OSB’nin hemen arkasından 13 tane sanayi bölgesi. Bu bölgeler gelişmeseydi tarihi kent merkezi falan kalmazdı. Ovanın da korunması için politikacıların sanayicilere yön vermesi gerekirdi…

Atatürk Caddesi’nde 2 benzin istasyonu; berber, bakkal ve ayakkabı tamircilerinden oluşan mahalle esnafı. Şeftalisi para etmez, Setbaşı’nda 2 pastane, 4 sinemadan müteşekkil bir kent.
4.5 milyonluk bir kent. Muhadilleri Şikago, St.petersburg, Berlin…
Körfez geçişi, otobanlar, hızlı tren… bursada ikinci sanayi atağı yaşanacağının işaretleri…Bursa ikinci sanayi şokunu yaşayacaktır. İstanbul’da bırakın fabrika kurmaya ayakta durmaya yer yok…Kütahya Eskişehir, gebzenin oluşturduğu yayın içinde kalıyor bursa.
Sosyal ve coğrafi iklimin zenginliği…
Yabancı sermaye güvenlik ister ve daha önce yerleşipte mutlu olan rakiplerinin olduğu yerlere gider. Bursa’da bugün İngiliz, Amerikan, İtalyan, Fransız vb. yabancı sermayeler var. Avrupadaki para fazlası Türkiyeye gelecek. Diyarbakıra gitmeyecek. Bursaya gelecek.
21.yy sanayileşmesini engelleyemezsiniz ama tarihi de yeniden yaratamazsınız. Onun için çevreyle barışık sanayileri cımbızla seçip onları bursada barındırmalıyız. Çelik fabrikası, bacasından dumanlar saçan sanayileri kabul etmemeye direnç oluşturmamız gerek.
Güçleri aynı potada birleştirmek.
Çok fazla entelektüel var bursada…
Yeni yaşam anayasası oluşturulabilmeli…
Sanayi ve üretim merkezinden kar merkezi olmaya da çalışabilir bursa.akıl yoğun işlerin para kazandığı bir kent de olabilir. Kongre merkezi olabilir. Parise giden 30000 kişinin 6000ni Euro disneye gidiyor. Aktüel müzecilik yapılabilir bursada. Develer, kervanlar, hanlar bölgesinde…


İpek:
http://www.kamilguller.com/index.php?option=com_content&view=article&id=30%3Aipek-ve-ipekcilik&catid=1%3Amakaleler&Itemid=2&lang=tr
www.tobb.org.tr/SanayiMudurlugu/.../Documents/.../RAPOR.doc

The Eighth Biennial Conference on the Ottoman Empire and the World-Economy, "Law and Legitimation in the Ottoman Empire," will be held at Binghamton University November 13-14, 1998. It is organized by: Fernand Braudel Center for the Study of Economies, Historical Systems, and Civilizations; and Middle East and North African Program (MENA). It is supported by a grant from the Institute of Turkish Studies in Washington DC.

http://www.binghamton.edu/mena/

http://bingprimo.hosted.exlibrisgroup.com:1701/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=1&frbg=&dstmp=1330786049437&ct=search&submitname=&search=Search&fromLogin=true&vl(freeText0)=OTTOMAN&vid=BING&fn=search

Dear Friends,
According to a research project which I am working on, I need your first opinion on the word “nomad”.
1. Which society is come to your mind as a nomad society especially in the medieval era?
2. Do you think the European society was nomadic during the medieval era?(Yes/No)
3. What kind of nomads were Turks in the medieval time?
Could you give very brief answers to these questions which grow out of one or two words.
Sincerely yours…
ayten